Trước những biến động về thuế quan, ngành công nghệ Việt Nam đối mặt nhiều thách thức. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số, áp dụng công nghệ nhằm chuyển mình từ công xưởng thành trung tâm sản xuất thông minh.

TS James Kang, giảng viên cấp cao ngành Khoa học máy tính, Đại học RMIT Việt Nam, cho biết nhiều doanh nghiệp công nghệ trong nước đang thích ứng bằng cách chuyển hướng sang các công nghệ thông minh, đầu tư vào phần mềm và dịch vụ số, đồng thời tìm kiếm thị trường mới để tồn tại và giảm thiểu tác động tiêu cực.

Biến áp lực thành động lực

Trong nhiều năm qua, Việt Nam hưởng lợi từ những biến động thương mại toàn cầu, đặc biệt là căng thẳng Mỹ-Trung.

Lần này, Việt Nam lại chịu áp lực. Các mức thuế mới khiến sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam như điện thoại và chip bán dẫn, bao gồm chip của Intel, trở nên kém cạnh tranh hơn tại Mỹ - một trong những thị trường lớn nhất.

“Dẫu vậy, thách thức này có thể trở thành bước ngoặt. Thay vì chờ đợi gió đổi chiều, nhiều doanh nghiệp Việt đã chủ động hành động.

Việt Nam cam kết chặn dòng hàng hóa Trung Quốc đội lốt xuất xứ qua lãnh thổ mình. Đây là bước đi mang tính chiến lược nhằm giảm căng thẳng thương mại, thể hiện thiện chí với các chính sách của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump”, TS Kang nhận định.

Khi chi phí lao động tăng cao và môi trường thương mại ngày càng khó lường, các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng AI và tự động hóa.

Năm 2024, FPT đã đầu tư 174 triệu USD xây dựng trung tâm AI, tiếp tục rót thêm 200 triệu USD vào một cơ sở sản xuất công nghệ cao. Trọng tâm của tập đoàn gồm phát triển phần mềm, an ninh mạng và AI tạo sinh thế hệ mới.

Dù không phải doanh nghiệp nào cũng có nguồn lực tương tự, TS Kang cho rằng xu hướng này đang mở rộng, với việc tận dụng công nghệ thông minh để cắt giảm chi phí, tăng năng suất và duy trì tính linh hoạt.

Trở thành trung tâm sản xuất thông minh

Việt Nam từng được biết đến với lao động giá rẻ và dây chuyền lắp ráp hiệu quả, nhưng điều đó đang thay đổi. Hiện nay, ngày càng nhiều doanh nghiệp chuyển sang mô hình sản xuất thông minh, ứng dụng tự động hóa với các công nghệ như robot, cảm biến Internet vạn vật (IoT) và phân tích dữ liệu để sản xuất nhanh, chính xác hơn.

Một số công ty còn cung cấp dịch vụ chuyển đổi số để hỗ trợ doanh nghiệp hiện đại hóa vận hành. Với các công cụ như Internet vạn vật, nhà máy có thể giám sát tiêu thụ điện năng, phát hiện lỗi theo thời gian thực và điều khiển máy móc từ xa. Những công nghệ này đang giúp Việt Nam từng bước vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chuyển đổi đương nhiên đi kèm thách thức. Doanh nghiệp cần đầu tư đào tạo nhân lực, nâng cấp công nghệ và thay đổi tư duy. Với nhiều công ty, đây là lựa chọn duy nhất để tiến lên phía trước”, chuyên gia từ Đại học RMIT Việt Nam nhấn mạnh.

Việt Nam còn có tiềm năng phát triển dịch vụ số. Các sản phẩm như điện toán đám mây, phần mềm dạng dịch vụ (SaaS) và ứng dụng di động không bị ảnh hưởng bởi thuế quan như hàng hóa vật lý.

TS Kang lấy ví dụ với tập đoàn VNG. Từng được biết đến là doanh nghiệp phát hành game, ứng dụng trực tuyến, VNG hiện nay còn cung cấp dịch vụ đám mây trên toàn cầu.

“Kinh doanh các sản phẩm kỹ thuật số giúp doanh nghiệp này vượt qua rào cản thuế quan, vươn mình ra quốc tế, giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ thị trường đơn lẻ”, ông nói thêm.

Nhìn chung, sự chuyển dịch này phản ánh xu thế lớn hơn. Việt Nam đang từng bước thoát khỏi vị thế “công xưởng giá rẻ”, tiến tới trở thành lực lượng sáng tạo và kỹ thuật số trên toàn cầu. Trong khi đó, những ngành sản xuất giá trị thấp hơn dần dịch chuyển sang các quốc gia đang phát triển khác, bao gồm Sri Lanka.

Cơ hội tăng trưởng mới

Trong bối cảnh bất ổn thuế quan, Việt Nam đang tìm hiểu những hướng xuất khẩu mới. Các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA và RCEP mở cánh cửa đến các thị trường như Nhật Bản, Canada, Liên minh châu Âu và các nước láng giềng trong khu vực châu Á.

“Những thỏa thuận này giúp Việt Nam phân tán rủi ro, tránh phụ thuộc vào một thị trường. Với các doanh nghiệp công nghệ, điều này đồng nghĩa sự ổn định cao và cơ hội tăng trưởng bền vững hơn”, TS James Kang nhận định.

Những sáng kiến như Hội nghị quốc tế về Trí tuệ nhân tạo và Bán dẫn 2025 (AISC 2025) còn đặt mục tiêu tăng tốc nghiên cứu trong lĩnh vực AI và công nghệ bán dẫn – 2 trụ cột then chốt nếu Việt Nam muốn duy trì năng lực cạnh tranh.

Bức tranh công nghệ Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt quan trọng, cần những động thái táo bạo để đổi mới. Bên cạnh các doanh nghiệp, chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng nhằm tạo điều kiện tiếp cận vốn, hỗ trợ hoạt động nghiên cứu.

Theo TS Kang, trường học và các trường đại học trong nước cần trang bị kỹ năng để các bạn trẻ sẵn sàng cho những công việc tương lai. Đối với nhà đầu tư, thông điệp rất rõ ràng: startup và các dịch vụ kỹ thuật số Việt Nam có tiềm năng vươn ra toàn cầu.

Để duy trì vị thế cạnh tranh, Việt Nam có thể “học hỏi” một số mô hình thành công. Ví dụ, Hàn Quốc đã xây dựng nền kinh tế công nghệ mạnh mẽ nhờ đầu tư đổi mới sáng tạo. Ấn Độ ghi dấu ấn toàn cầu bằng cách xuất khẩu dịch vụ số, trong khi Singapore trở thành trung tâm công nghệ toàn cầu thông qua quy hoạch chiến lược và đầu tư bền bỉ.

“Bằng cách tăng cường năng lực nội tại, áp dụng các công cụ thông minh và theo đuổi một chiến lược rõ ràng, Việt Nam có cơ hội định hình tương lai và dẫn đầu khu vực trong làn sóng tăng trưởng công nghệ tiếp theo”, TS James Kang nhấn mạnh.

Technology